فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری شماره 1 - مگ لند
0

فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری شماره 1

فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری شماره 1

فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری شماره 1

‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫ﺳﺎل اول‪ -‬ﺷﻤﺎره ﯾﮏ اﺳﻔﻨﺪ ﻣـﺎه‪1400‬‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ ‪ 50000 :‬ﺗﻮﻣﺎن‬ ‫ﺗﺮاﺷﻪ ﻧﻮراﻟﯿﻨﮏ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﺎل‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻐﺰ اﻧﺴﺎن ﻣﻰ رﺳﺪ‬ ‫اﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﺷﻤﺎره ﻣﻰﺧﻮاﻧﯿﺪ‪:‬‬ ‫ﭼﺸﻢاﻧﺪازﺳﺎزى‬ ‫ﻓﺎﯾﺪه اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ‬ ‫اﯾﻨﺪهﭘﮋوﻫﻰﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﻰ ﭘﺎﯾﺎن ﻋﺼﺮ ﻃﻼ‬ ‫اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺳﺎﺧﺖ زﻣﯿﻦ دوم‬ صفحه 1 صفحه 2 ‫ﺑﻨﺎم او‬ ‫ﻣﺮﯾﻢ ﺣﻀﺮﺗﻰ‬ ‫ﻣﺪﯾﺮ ﻣﺴﺌﻮل‬ ‫ﺳﻼﻣﻰ ﭼﻮ ﺑﻮى ﺧﻮش اﺷﻨﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻋﺰﯾﺰ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺷﻤﺎره ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى در ﺳﺎل ‪) 1400‬وﯾﮋه‬ ‫ﺳﻪ ﻣﺎه دى‪ ،‬ﺑﻬﻤﻦ و اﺳﻔﻨﺪ( ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﺗﺤﻠﯿﻠﻰ ﺑﻪ زﯾﻨﺖ ﻃﺒﻊ اراﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺘﻮاى اﺻﻠﻰ اﯾﻦ ﺷﻤﺎره ﻧﺸﺮﯾﻪ )اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى( ﺗﺤﻠﯿﻠﻰ ﺑﺮاﯾﻨﺪه‬ ‫ﭘﮋوﻫﻰ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﯾﮏ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺗﺨﺼﺼﻰ درﺣﻮزه ﭘﮋوﻫﺶ اﺳﺖ و‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ارﺗﺒﺎط ﮔﯿﺮى ﺑﺎ ان را داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‪ ،‬اﺳﺎﺗﯿﺪ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻣﺨﺘﺮﻋﺎن‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻣﯿﺪوارﯾﻢ ﻣﺎ را از ﻧﻈﺮات‪ ،‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات و اﻧﺘﻘﺎدات ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ ﺳﺎزﯾﺪ‬ ‫زﯾﺮا ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى از ان ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻤﺎﺳﻬﺎ و ارﺗﺒﺎط ﺷﻤﺎ‬ ‫ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ و رﺷﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫‪13‬‬ ‫ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺳﺎزى‬ ‫ﻗﺪﻣﻬﺎى ﺑﻌﺪى ازﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻰ ‪21 DeepMind‬‬ ‫‪26‬‬ ‫ﻓﺎﯾﺪه اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ‬ ‫‪27‬‬ ‫اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺳﺎﺧﺖ زﻣﯿﻦ دوم‬ ‫ﺗﺮاﺷﻪ ﻧﻮراﻟﯿﻨﮏ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻐﺰ اﻧﺴﺎن ﻣﻰ‬ ‫‪28‬‬ ‫رﺳﺪ‬ ‫‪30‬‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﻰ ﭘﺎﯾﺎن ﻋﺼﺮ ﻃﻼ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ اﻣﺘﯿﺎز و ﻣﺪﯾﺮﻣﺴﺌﻮل‪ :‬ﻣﺮﯾﻢ ﺣﻀﺮﺗﻰ‬ ‫دﺑﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﺮﯾﻪ‪:‬ﻣﺴﻌﻮد رﺣﯿﻤﻰ‬ ‫ﻣﺪﯾﺮ ﻫﻨﺮى‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺒﺎﺗﻰﻧﮋاد‬ ‫زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﺷﻮراى ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬارى‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﺮﯾﻪ‪ :‬دﮐﺘﺮ ﺳﻮﺳﻦ ﺻﻔﺎوردى‪ -‬دﮐﺘﺮ ﺳﺎﺳﺎن‬ ‫ﻋﻠﯿﺠﺎﻧﻰ‪ -‬دﮐﺘﺮ ﺟﻮاد اﻣﯿﺮى‪-‬دﮐﺘﺮ ﮐﯿﺎﻧﺎ ﻓﺮﻫﻰ‬ ‫ﻣﻬﻨﺪس ﻋﻠﻰ ورﻣﺮزﯾﺎر‪ -‬ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺒﯿﻦ ﻣﻨﺘﻈﺮى‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ اراﯾﻰ‪ :‬ﻣﻬﺮاس ﻧﺒﺎﺗﻰ ﻧﮋاد‬ ‫ﭼﺎپ‪ :‬اﯾﺮان ﮐﻬﻦ‬ ‫ادرس‪ :‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﺼﺮت‪ -‬ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺟﺰاﯾﺮى‪ -‬ﭘﻼک ‪40‬‬ ‫ﺗﻠﻔﮑﺲ‪ 88942253:‬ﮐﺪﭘﺴﺘﻰ‪1419348795:‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ‬ ‫و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫ﺷﻤﺎره اول‪-‬اﺳﻔﻨﺪ ‪1400‬‬ صفحه 3 ‫اﯾﻨﺪه‬ ‫ﭘﮋوﻫﯽ‬ ‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫یقتی حزف اس ایىذٌ پژیَی بٍ میان میایذ‪ ،‬ایلیه ی پزتکزارتزیه سًال ایه است کٍ‪:‬‬ ‫ایىذٌ پژیَی چیست؟ ی شایذ کًتاٌتزیه ی مفیذتزیه پاسخ بزای ایه سًال ایه است کٍ ایىذٌ پژیَی یک‬ ‫پیشگًیی یاقعی بز پایٍی علم است‪ .‬ایىذٌ پژیَان با جستیجً در تاریخ ی سوذگی گذشتٍ ی امزیس اوسان‪ ،‬در‬ ‫پی یافته اسزار ایىذٌ َستىذ‪ .‬اما اوُا چطًر بٍ اسزار ایىذٌ پی میبزوذ ی اس َمٍ مُمتز‪ ،‬پیشگًیی ایىذٌ بٍ‬ ‫چٍ درد اوسان میخًرد؟ بزای یافته پاسخ سًالَای مطزح شذٌ با ما َمزاٌ باشیذ‪.‬‬ ‫اینده پژوهی از چه زمانی اغاز شد؟‬ ‫اس عصز باستان تاکىًن‪ ،‬اوسانَا َمیشٍ سعی در پیشبیىی ایىذٌ داشتٍاوذ‪ .‬امزیسٌ اعتماد بٍ پیشبیىیَا ی‬ ‫پیشگًییَا بخشی اس سوذگی ریسمزٌ شذٌ است‪ .‬اس پیشبیىی ابیًَا تا سماوی کٍ جیپیاس ماشیه بٍ ما‬ ‫میگًیذ کی بٍ مقصذ خًاَیم رسیذ‪ ،‬سوذگی ما بز اساس داستانَای ایىذٌگزایاوٍ بىاشذٌ‬ ‫است‪.‬‬ ‫البتٍ‪ ،‬اگزچٍ ممکه است گاَی ایقات پیشبیىیَای ًَاشىاسی یا علمی کمی اشتباٌ اس اب دربیایذ‪ ،‬اما‬ ‫اعتماد بٍ ایىذٌوگزی انَا بسیار مىطقیتز اس اعتماد بٍ پیشگًییَای سىتی ی فالگیزان است‪ .‬ایه تغییز بٍ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 4 ‫سوت حسط ٍ گواىّای هبتٌی بز ضَاّس بیطتز زر قزى بیستن بِ ٍجَز اهس‪ :‬سهاًی کِ ایٌسُ پضٍّاى بز‬ ‫اساط زرک ػلوی اس جْاى ٍ ًِ هباًی سٌتی پیطگَیی (زیی‪ ،‬جازٍ یا رٍیا) ضزٍع بِ پیصبیٌی ایٌسُ‬ ‫کززًس‪.‬‬ ‫ضایس باٍرًکززًی باضس اها اصالح صًتیکی‪ ،‬ایستگاُّای فضایی‪ ،‬رحن هصٌَػی‪ ،‬تلفیّای ٍیسئَیی‪ ،‬ایٌتزًت‬ ‫بیسین ٍ …‪ّ ،‬وِ تَسط ایٌسُ پضٍّاى اس زِّ ‪ ۱۹۳۰ ٍ ۱۹۲۰‬پیصبیٌی ضسُ است‪ .‬البتِ چٌیی تصَراتی‬ ‫زر اى سهاى بیطتز ضبیِ بِ زاستاى ػلوی تریلی بِ ًظز هیرسیس‬ ‫کتابّای ایٌسُ پضٍّی کِ اس زِّ ‪ ۱۹۲۰‬ظاّز ضسًس زرٍاقغ ًطاًگز اغاس تصَر هسرى ها اس ایٌسُ پضٍّی‬ ‫است‪ .‬ایٌسُ پضٍّی کِ زر اى پیطگَیی جای ذَز را بِ پیصبیٌی ػلوی هیزّس‪ّ .‬زچٌس ضایس بسیاری اس‬ ‫پیصبیٌیّا زر اى سهاى بِزقت اهزٍس ًباضس‪ .‬بزای هثال ارچی بالس زر سال ‪ ۱۹۲۴‬زریکی اس کتابّایص بِ‬ ‫ًام اهکاًات بیسین اییگًَِ هیًَیسس‪ :‬زر ػزض چٌس سال ایٌسُ ها هیتَاًین زر َّاپیوا ٍ ذیاباى بِ کوک‬ ‫یک هجوَػِ بیسین جیبی با زٍستاى ذَز گپ بشًین‪.‬‬ ‫اینده پژوهی چیست؟‬ ‫ػلن ایٌسُ پضٍّی ضاذِای اس ػلَم اجتواػی است‪ .‬زاًطی کِ هَاسی با تارید پیطزفت هیکٌس‪ .‬ایٌسُ پضٍّی‬ ‫با گذر سهاى ٍ پیَستی ٍقایغ بِ تارید‪ ،‬رٍس بِ رٍس رضس ٍ زر حقیقت بِ هَاست سهاى حزکت هیکٌس‪.‬‬ ‫زاًطوٌساى فؼال زر ایی رضتِ‪ ،‬هیذَاٌّس بساًٌس کِ اًساى زر ایٌسُ با چِ چیشی رٍبزٍ ذَاّسضس‪ .‬چِ چیش‬ ‫زر طَل تارید ّویطِ ثابت هیهاًس ٍ چِ چیشّایی زستذَش تغییز ٍ تحَل هیضَز‪ .‬اىّا بزای تؼییی‬ ‫احتوال ٍقَع اتفاقات ٍ رٍیسازّای هرتلف‪ ،‬رًٍسّای تاریری ٍ تغییزاتی کِ زر گذضتِ ٍ حال رخ زازُ است‬ ‫را هطالؼِ هیکٌٌس‪.‬‬ ‫زر حقیقت ایٌسُ پضٍّی‪ًَ ،‬ػی پیصبیٌی ایٌسُ است‪ .‬زاًطی کِ هیتَاى اس اى بزای بزًاهِریشیّای بشرگ‬ ‫اقتصازی‪ ،‬اجتواػی ٍ سیاسی استفازُ کزز‪.‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪5‬‬ صفحه 5 ‫ایٌدُ پژٍّی اگز در راُ درست بِ کبر بزٍد‪ ،‬هیتَاًد ببعث پیطزفت کسبٍکبرّب ٍ رًٍد رضد بطز ضَد‪ .‬ایی‬ ‫هسئلِ در حقیقت بب استفبدُ اس تجزبِی گذضتِ ٍ حزکت در راُ صحیح بِ سَی ایٌدُ اتفبق هیافتد‪.‬‬ ‫اینده پژوهی دانشی بر پایهی علم احتماالت‬ ‫یکی اس هزاحل هْن در علن ایٌدُ پژٍّی اًبلیش ٍ بدست اٍردى احتوبل است‪ .‬داًطوٌداى ایی حَسُ‬ ‫استزاتژیّب ٍ ًظزیِّبی هَجَد در ارتببط بب ایٌدُ‪ ،‬گذضتِ ٍ حبل اًسبى را تحلیل هیکٌٌد‪ً .‬تبیج تحلیل‬ ‫اىّب‪ ،‬یک احتوبل ًسبتا هٌطقی اس ایٌدُ جْبى ّستی است‪.‬‬ ‫هوکی است فکز کٌید ایٌدُ پژٍّی داًطی اسزاراهیش است‪ .‬ضبید بد ًببضد درببرُ رًٍد تصوینگیزی ٍ تحلیل‬ ‫علوی ایی داًص بیطتز بداًید‪:‬‬ ‫ایٌدُ پژٍّبى بِ طَر هداٍم در حبل بزرسی رًٍد ٍ الگَّبیی ّستٌد کِ در طَل تبریخ ّوَارُ ثببت‬ ‫بَدُاست‪ .‬دالیل ثببت ٍ عدم تغییز ایی رًٍدّب در پیصبیٌی ایٌدُ بسیبر هَثز است‪ .‬اس سَی دیگز اىّب‬ ‫رًٍدّبی هتغیز ٍ الگَّبی غیزثببت را ًیش بزرسی هیکٌٌد‪ .‬بِ عٌَاى هثبل بزرسی هی کٌٌد کِ چزا بسیبری‬ ‫اس رًٍدّبی اقتصبدی‪ ،‬سیبسی‪ ،‬اجتوبعی ٍ حتی سیستهحیطی دستخَش تغییز ضدُاًد؟ چِ هٌببعی ّزگش‬ ‫توبم ًویضَد ٍ چِ هٌببعی در حبل تغییز یب توبمضدى است؟ تحلیل ٍ بزرسی هَضَعبت ایی چٌیٌی یک‬ ‫ًتیجِی هْن دارد‪ :‬چِ چیشی در اًتظبر هب ٍ جْبى است؟‬ ‫‪6‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 6 ‫بررسی ّای ایٌذُ پژٍّاى بِ طَر هعوَل در چٌذ رشتِ خاص هتورکس هی شَد‪ .‬رشتِ ّایی کِ علن ایٌذُ‬ ‫پژٍّی اى ّا را بِ طَر هخفف ‪ STEEP‬هی ًاهذ ‪ STEEP‬در ٍاقع هخفف اجتواعی‪ ،‬فٌاٍری‪ ،‬اقتصادی‪،‬‬ ‫زیست هحیطی ٍ سیاسی ‪Social, Technological, Economical, Environmental, and‬‬ ‫)‪Political‬است ‪.‬شاید َمیه مًضًع باعث شدٌ است کٍ پای ایه علم بٍ صىایع ی رشتٍَای‬ ‫گًواگًن مثل « ‪:‬ایىدٌ پژیَی در صىعت غذا‪ ،‬ایىدٌ پژیَی در صىعت یرزش‪ ،‬ایىدٌی صىعت‬ ‫مبلمان‪ ،‬ایىدٌ پژیَی در علم اقتصاد ی …» باز شًد‪.‬‬ ‫جالب است بذاًیذ فرضیات ایٌذُ پژٍّاى هعوَال بیشتر دیذگاُ ّای فعلی دربارُ ایٌذُ را بِ چالش هی کشذ‪.‬‬ ‫بِ عٌَاى هثال‪ ،‬بسیاری از هردم بر ایی باٍرًذ کِ اکَسیستن سیارُ ها در ایٌذُ ًسدیک رٍ بِ فرٍپاشی ‬ ‫خَاّذبَد ٍ عذُ ای دیگر هعتقذًذ کِ زهیی ّرگس دچار فرٍپاشی ًوی شَد‪ .‬هتخصصاى ایٌذُ پژٍّی هعوَال ‬ ‫سعی هی کٌٌذ با رٍیکردی دٍراًذیشاًِ فرضیِ ّای پشت ّر دٍ دیذگاُ را تحلیل کٌٌذ‪.‬‬ ‫ایىدٌ پژیَی چطًر بٍ شما کمک میکىد؟‬ ‫اًساى در ّر لحظِ فقط بِ زهاى حال دسترسی دارد ٍ ایی خَد اٍست کِ بایذ ایٌذُ را بسازد‪ .‬در ٍاقع ایٌذُ ‬ ‫بایذ بِ دست شوا ایجاد شَد‪ .‬هوکی است در طَل رٍز بارّا بِ اًچِ کِ هوکی است در ایٌذُ برایتاى رخ ‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪7‬‬ صفحه 7 ‫دّذ فکز کزدُ باشیذ‪ .‬اها بایذ گفت ایٌذُ تٌْا با احتواالت شوا بِ ٍقَع ًویپیًَذ‪ ،‬بلکِ ایٌذُ در حقیقت‬ ‫تَسط گذشتِ هشخص هیشَد‪ّ .‬وِی ها دٍست دارین ایٌذُای شیزیی ٍ رٍیایی در اًتظارهاى باشذ‪ .‬ایی‬ ‫هیل بِ پیشبیٌی ٍ پیشگَیی ایٌذُ فقط بِ سًذگی شخصی ها ختن ًویشَد‪ .‬هثال بسیاری اس کارافزیٌاى‬ ‫هیخَاٌّذ بذاًٌذ کِ ایٌذُ کسب ٍ‬ ‫کارشاى چگًَِ خَاّذ بَد؟ ایا تَسؼِ کسب ٍ کارشاى ایذُ خَبی‬ ‫خَاّذ بَد؟ یا بایذ استزاتژیّای اى را تغییز دٌّذ؟‬ ‫اها پزسش اساسی ایٌجاست‪ :‬ها چقذر در هسیز درست قزار دارین؟ ٍ چطَر هیخَاّین ایی ایٌذُ را بساسین؟‬ ‫اٍلیی گام بزای ساختی ایٌذُی رٍشی‪ ،‬بزًاهِریشی است ٍ یک بزًاهِی دقیق دربزگیزًذُ سِ فاکتَر هْن‬ ‫است‪:‬‬ ‫‪.1‬‬ ‫در ًظز گزفتی گذشتِ‪ٍ ،‬قایغ اى ٍ تاثیز اىّا در سًذگی‬ ‫‪.2‬‬ ‫چشن اًذاسی شفاف اس ایٌذُ‬ ‫‪.3‬‬ ‫ایذُّایی کِ بِ کارگیزی اىّا باػث هَفقیت خَاّذشذ‬ ‫اکٌَى ًَبت اى رسیذُ است کِ شوا را با هْنتزیی اصل بزًاهِریشی یؼٌی سهاى اشٌا کٌین‪ .‬سهاى هْنتزیی‬ ‫ػٌصز در بزًاهِریشی است‪ .‬شوا بایذ ایٌذُ را تقسینبٌذی کٌیذ ٍ در باسُّای سهاًی هقزر بزًاهِریشی‬ ‫هشخصی داشتِباشیذ‪ .‬باسُّای سهاًی در ػلن ایٌذُ پژٍّی بِ ایی شکل تقسین بٌذی هیشًَذ‪:‬‬ ‫ایٌذُ خیلی ًشدیک‪ :‬باسُی سهاًی یک تا پٌج سال‬ ‫‪‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﻔﺎده از اﻓﺖﮐﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ‬ ‫بیست سال‬ ‫ایٌذُ ًشدیک‪ :‬باسُی پٌج تا‬ ‫‪‬‬ ‫ﺣﺎوی اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﯿﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در‬ ‫اﯾﻦ اﻓﺖﮐﺶ ﭼﻪ ﻣﻮاد ﻣﺆﺛﺮی و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﯿﺰاﻧﯽ ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ سال‬ ‫بیستراتادرپٌجاُ‬ ‫ﮔﻮﯾﺪ باسُ‬ ‫ﻣﯽ دٍر‪:‬‬ ‫ایٌذُ‬ ‫‪‬‬ ‫ی اﯾﻦ ﺳﻢ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﻪﮐﺎر ﺑﺒﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد‪ ،‬دﯾﮕﺮان و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﻤﺎن را‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﺛﺮات ﺳﻮء ان ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 8 ‫ثر اسبس اوچٍ گفتٍ ضذ‪ ،‬ضمب در طًل ایه ثبزٌَب دائمب ثبیذ تبریخ ی تبثیر ان ثر ایىذٌ‬ ‫را در وظر ثگیریذ‪ .‬عالیٌ ثر ایه ثبیذ دیذ یاضحی از ایىذٌ داضتٍ ثبضیذ‪.‬‬ ‫ایه َمبن وقطٍای است کٍ ایىذٌ پژیَی ثٍ کمک ضمب خًاَذ امذ‪.‬‬ ‫اینده پژوهی‪ ،‬امیسهای از علم و هنر‬ ‫‪‬‬ ‫ایىذٌ پژیَی یک علم است‪ ،‬چرا کٍ ایىذٌپژیٌ ثبیذ در تمبمی مراحل‪ ،‬از درک مسئلٍ ی تحلیل دادٌَب‬ ‫گرفتٍ تب ریش تحقیق ی استذالل اوتقبدی‪ ،‬از ریی قبعذٌ عمل کىذ‪ .‬از سًی دیگر‪ ،‬ایىذٌ پژیَی ثٍ ایه‬ ‫سجت وًعی علم محسًه میضًد کٍ یبفتٍَبی ایىذٌپژیَبن دارای قبثلیت تجذیل ثٍ اَضکبل مختلف‬ ‫ارزشَبی اجتمبعی است‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫ایىذٌ پژیَی یک َىر است‪ ،‬چرا کٍ ایىذٌپژیٌ ثبیذ در َمٍ حبل از قذرت تخیل ی احسبسبت خًد‬ ‫استفبدٌ کىذ ی َر لحظٍ در پی فراگیری ثیىص ضًُدی ثبضذ‪ .‬ثٍعجبرتی‪ ،‬ایىذٌپژیٌ ثبیذ ثبویٍ ثٍ ثبویٍی‬ ‫عمر خًد را ثب چطم ی گًش ثبز زوذگی کىذ‪.‬‬ ‫روشها و رویکردهای اینده پژوهی‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪9‬‬ صفحه 9 ‫از دیرثبز‪ ،‬ثطر ّوَارُ ثِدًجبل راّکبری ثَدُ است تب ثتَاًذ ایٌذُ را پیصثیٌی کٌذ‪ .‬کفثیٌی ٍ ستبرُخَاًی از‬ ‫دیریٌِتریی ًوًَِّبی ایی تالش ثِضوبر هیرًٍذ‪ .‬اهب در سبلّبی اخیر‪ ،‬خصَصب از جٌگ جْبًی دٍم‪،‬‬ ‫داًطوٌذاى‪ ،‬جبهعِضٌبسبى ٍ فعبالى حَزُی پژٍّصّبی عولیبتی ٍ ثسیبری دیگر از اّبلی علن کِ خَدضبى‬ ‫را ایٌذُپژٍُ هیًبهیذًذ‪ ،‬ثِهٌظَر پیصثیٌی عقالًی ایٌذُ‪ ،‬اقذام ثِ پبیِریسی ٍ گسترش رٍشّبی کوّی ٍ‬ ‫کیفی کردًذ‪ .‬اًچِ ایٌذُ پژٍّی را از فبلثیٌی کِ قذهتی دیریٌِتر دارد‪ ،‬هتوبیس هیکٌذ‪ ،‬عقلگرایی است‪ ،‬ثِ‬ ‫ایی هعٌی کِ ایٌذُپژٍُ هیداًذ ضٌبخت ایٌذُ ثب قطعیت هطلق هوکی ًیست ٍ ًیس ارعبى دارد کِ ایٌذُ‬ ‫هیتَاًذ ثستِ ثِ تصویوبت هختلف افراد در زهبى حبل‪ ،‬هتغیر ثبضذ‪.‬‬ ‫ضٌبسبیی ٍ ارزیبثی حبالت هوکی ایٌذُ اصلیتریی رُکی رٍشّبی هختلف ایٌذُ پژٍّی است‪ ،‬اهب ثِطَرکلی‪،‬‬ ‫ّیچیک از ایی رٍشّب ادعبیی در پیصثیٌی ایٌذُ ًذارًذ‪ ،‬ثلکِ ّذفضبى عوَهب تسْیل ضٌبخت ایٌذُّبی‬ ‫هوکی ثِهٌظَر تصوینگیری هعقَالًِتر در زهبى فعلی است‪ .‬اغلتِ ایٌذُپژٍّبى از رٍشّبی هطبلعبتی خَد‬ ‫ثِعٌَاى رٍشّبی کبٌّذُی عذمقطعیت یبد هیکٌٌذ‪ ،‬درحبلیکِ اگر ایی رٍشّب ثِعٌَاى رٍشّبی هذیریت‬ ‫عذمقطعیت تَصیف ضًَذ‪ ،‬تعجیر دقیقتری از رٍشّبی ایٌذُ پژٍّی خَاّذ ثَد‪ .‬علیرغن ایٌکِ ثب ایٌذُای‬ ‫ًبهعلَم هَاجِ ّستین‪ ،‬ثسیبری از تصویوبت را ثبیذ ّویی حبال ثگیرین‪ .‬خیلی اٍقبت‪ ،‬حتی ثب ایٌکِ از تاثیر‬ ‫تصویوبت اهرٍز خَد ثر ایٌذُهبى هطوئی ًیستین‪ً ،‬بچبرین تصوین ثگیرین‪ .‬ایٌجبست کِ رٍشّبی ایٌذُ‬ ‫پژٍّی ثب هذیریت عذمقطعیت طی فرایٌذ زیر هَجت اتخبر تصویوبت اگبّبًِتر هیضًَذ‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫ضفبفسبزی داًستِّبی هَجَد؛‬ ‫‪‬‬ ‫کٌکبش در زٍایبی ًبضٌبختِای کِ تب حذٍدی قبثلدرک ّستٌذ؛‬ ‫‪‬‬ ‫ضٌبسبیی حبالت هوکی ایٌذُ؛‬ ‫‪‬‬ ‫تفکیک هطلَهتریی حبالت هوکی؛‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 10 ‫‪‬‬ ‫تررسی پیاهذّای تصویوات کًٌَی در ّریک از ایی حاالت‪.‬‬ ‫ایٌذُ پژٍّی تِ دٍ رٍش تحمیک تَصیفی ٍ تجَیسی لاتل هطالعِ است‪ .‬در رٍش تَصیفی‪ ،‬کِ رٍش‬ ‫ترٍىیاتی ًیس گفتِ هیضَد‪ ،‬ایٌذُپژٍُ تر اى است تا حالتی از ایٌذُ را کِ اتفاق خَاّذ افتاد یا ضایذ اتفاق‬ ‫تیفتذ‪ ،‬تا ًظر تِ ٍالعیات تَصیف کٌذ‪ .‬در رٍش تجَیسی‪ ،‬کِ رٍش ٌّجاری ًیس گفتِ هیضَد‪ ،‬تورکس‬ ‫ایٌذُپژٍُ تر حالتی از ایٌذُ کِ تایذ اتفاق تیفتذ‪ ،‬لرار دارد‪ .‬رٍشّای تجَیسی کوک هیکٌٌذ فرد تتَاًذ‬ ‫ارزشّا ٍ ترجیحات هَرد عاللِی خَد را تطخیص تذّذ ٍ از ایٌذُی هطلَتی کِ در ًظر دارد‪ ،‬تصَیر‬ ‫ٍاضحتری داضتِ تاضذ‪ٍ .‬لتی فرد تذاًذ کِ چِ ایٌذُای را ترای خَد هیپسٌذد‪ ،‬هیتَاًذ تا گامّای هوثرتری‬ ‫در جْت تحمک ّواى ایٌذُی هطلَب حرکت کٌذ‪.‬‬ ‫ایٌذُپژٍّاى ّذف ایٌذُ پژٍّی را تِ سِ دستِی‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫حذس حاالت هوکی ایٌذُ‬ ‫‪‬‬ ‫ارزیاتی ایٌذُی هحتول‬ ‫‪‬‬ ‫ٍ اًتخاب ایٌذُی هطلَب‬ ‫تمسین هیکٌٌذ‪ .‬اکثر رٍشّای ایٌذُ پژٍّی فمط تر یک یا دٍ دستِ از ایی اّذاف استَارًذ‪ .‬تٌاترایی‪،‬‬ ‫هطالعِی طیف کاهل ایٌذُ پژٍّی هستلسم تْرُگیری از رٍشّای هتعذدی است‪ .‬ترای هثال‪ ،‬از طریک‬ ‫تحلیل رًٍذّای کًٌَی فمط هیتَاى درهَرد حاالت هوکی ٍ هحتول ایٌذُ اطالعات کسه کرد‪ .‬در ایی‬ ‫رٍش‪ ،‬ایٌذُپژٍُ تررسی هیکٌذ کِ اگر یک رًٍذ کًٌَی استورار یاتذ‪ ،‬ایٌذُ چگًَِ خَاّذ ضذ ٍ ًیس‬ ‫هیکَضذ کِ تذاًذ چِ عَاهلی هوکی است در یک رًٍذ کًٌَی تغییر ایجاد کٌٌذ‪ ،‬اها ایی رٍش اطالعات لاتل‬ ‫هالحظِای پیراهَى ایٌذُای کِ هطلَبهاى است‪ ،‬تِدست ًویدّذ‪ .‬تا تکٌیکّای پیصتیٌی ایٌذُ هیتَاى‬ ‫تٍِاسطِی ترٍىریسی رٌّیِ طیف ٍسیعی از ایٌذُّای هوکی ٍ ًیس تصَر گسیٌِّای هطلَب تِ اطالعات‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪11‬‬ صفحه 11 ‫سًدمىدی در تاب حاالت ممکه ی مطلًب ایىدٌ دست یافت‪ ،‬ایه در حالی است کٍ تدین تُرٌگیری از سایر‬ ‫تکىیکَا ومیتًان تٍ اطالعات کافی درخصًص حاالت محتمل ایىدٌَای مطلًب دسترسی پیدا کرد‪.‬‬ ‫ایىدٌ پصیَی را میتًان متشکل از پىج مرحلٍ داوست‪ .‬الثتٍ‪ ،‬اغلهِ پریشٌَای ایىدٌ پصیَی فقط ریی یک یا‬ ‫دی مرحلٍ تمرکس میکىىد ی سایر مراحل را تٍ پریشٌَای تعدی اختصاص میدَىد‪ .‬ایه مراحل پىجگاوٍ‬ ‫عثارتىد از‪:‬‬ ‫‪ .1‬شىاسایی ی وظارت تر تغییرات؛‬ ‫‪ .2‬وقد ی تحلیل تغییرات؛‬ ‫‪ .3‬حدض حاالت جایگسیه؛‬ ‫‪ .4‬تجسم حالت مطلًب؛‬ ‫‪ .5‬تروامٍ ریسی ی پیادٌسازیِ اقدامات اودیشیدٌ شدٌ در راستای تحقق حالت مطلًب‪.‬‬ ‫‪12‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 12 ‫چشم اندازسازی‬ ‫چطم اوذاسساسی اس جملٍ رایج تزیه ی مُم تزیه ریش َای ایىذٌ پژیَی است‪ .‬بسیاری اس ایىذٌ پژیَان ‬ ‫تًاوستٍ اوذ در اِعمال ایه ریش بٍ تکىیک َای مىحصزبٍ فزدی دست پیذا کىىذ کٍ فزایىذ تجسم حاالت ‬ ‫مطلًب ایىذٌ را بزای اضخاظ ی ساسمان َا تسُیل می کىذ‪ .‬البتٍ‪ ،‬تکىیک َای تزسیم چطم اوذاس در مقیاس ‬ ‫گستزدٌ تز‪ ،‬مثال در مقیاس ملی یا جُاوی‪َ ،‬ىًس بٍ مزحلٍ ی تکامل وزسیذٌ اوذ‪ .‬فزایىذ چطم اوذاسساسی ضامل ‬ ‫پىج مزحلٍ است‪:‬‬ ‫‪ .1‬ضىاسایی مطکالت ی مًاوع؛‬ ‫‪ .2‬باسضىاسی مًفقیت َای گذضتٍ؛‬ ‫‪ .3‬تطخیع ویاسَای ایىذٌ؛‬ ‫‪ .4‬تعییه اَذاف سىجص پذیز؛‬ ‫‪ .5‬تفُیم مىابع مًردویاس جُت تحقق اَذاف تعییه ضذٌ ‪.‬‬ ‫بٍ طًرکلی‪ ،‬دستایردَای فزایىذ چطم اوذاسساسی عبارتىذ اس‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫ضىاسایی مىابع لذت ی تزس در گذضتٍ ی حال؛‬ ‫‪‬‬ ‫بٍ چالص کطیذن تصًرات کىًوی افزاد؛‬ ‫‪‬‬ ‫تطخیع محزک َای فعلی تغییز ی تسُیل تجسم حاالت مختلف ایىذٌ؛‬ ‫‪‬‬ ‫اسان ساسی فزایىذ دستیابی بٍ یک تًافق اجماعی بز سز بزتزیه چطم اوذاس تجسم ضذٌ‪.‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪13‬‬ صفحه 13                     ...                                       .         ( )             2013         (RSC) «»  «   »        .                         2022       .     ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ 1400‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ 14 صفحه 14   .                        »        .«                               .     .       .                             .                       .                               .                  2013                .   .                                       .  2020 .       36          15 ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ 1400‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 15 ‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ‬  6000              .               16       (GPU)   .    2,5                                »     .«         .               .                                      ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ 1400‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ 16 صفحه 16                          (EC0G)      .      100                                    .                                 .                                     .                                     .                   .                17 ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ 1400‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 17                 .                         19                      «»     .      12,25             .        .               (proof-of-concept)          .                                                  ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ 1400‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ 18 صفحه 18                  .      (super absorption)                    .                                 .                    . (Science Advances) « »           [  ]            .                -               (wafer)   » :             «.  [  ]       «.                 » 19 ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ 1400‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 19                   .               [ ]                                .                   » :        «.            []    ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ 1400‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ 20 صفحه 20 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪21‬‬ صفحه 21 ‫‪22‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 22 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪23‬‬ صفحه 23 ‫ﺑﺮرﺳﻰ‬ ‫‪24‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 24 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪25‬‬ صفحه 25 ‫؟؟؟؟؟؟‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ‬ ‫‪26‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 26 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪27‬‬ صفحه 27 ‫ﮔﺰارش‬ ‫‪28‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 28 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫‪29‬‬ صفحه 29 ‫ﮔﺰارش‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺷﻤﺎرهاول‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎه‪1400‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﯾﻨﺪه ﭘﮋوﻫﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪارى‬ صفحه 30 صفحه 31 صفحه 32

آخرین شماره های فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری

فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری 5

فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری 5

شماره : 5
تاریخ : 1401/12/28
فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری 4

فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری 4

شماره : 4
تاریخ : 1401/09/30
فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری 3

فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری 3

شماره : 3
تاریخ : 1401/06/30
فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری 2

فصلنامه آینده پژوهی و توسعه پایداری 2

شماره : 2
تاریخ : 1401/03/18
ثبت نشریه در مگ لند

شما صاحب نشریه هستید ؟

با عضویت در مگ لند امکانات متنوعی را در اختیار خواهید داشت
ثبت نام ناشر
لطفا کمی صبر کنید !!